داوری یکی از مهم‌ترین روش‌های حل و فصل اختلافات در روابط تجاری و مدنی است.
در نظام حقوقی ایران، داوری به دو نوع داوری داخلی و داوری تجاری بین‌المللی تقسیم می‌شود.
هرچند هر دو نوع بر پایه‌ی توافق و اراده‌ی طرفین بنا شده‌اند، اما از نظر منبع قانونی، حوزه‌ی اجرا، و آثار حقوقی تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند.
مبنای قانونی داوری در ایران
- داوری داخلی در مواد ۴۵۴ تا ۵۰۱ قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده است.
- داوری بین‌المللی بر اساس قانون داوری تجاری بین‌المللی مصوب ۱۳۷۶ اداره می‌شود که برگرفته از قانون نمونه آنسیترال (UNCITRAL Model Law) است.
بنابراین، مبنای قانونی دو نوع داوری متفاوت بوده و این تفاوت، در صلاحیت، نحوه‌ی رسیدگی و اجرای رأی اثرگذار است.
تعریف داوری داخلی و بین‌المللی
داوری داخلی
به داوری‌ای گفته می‌شود که هر دو طرف اختلاف، تابعیت یا اقامتگاه در ایران دارند و موضوع اختلاف نیز در قلمرو حقوق داخلی ایران مطرح می‌شود.
داوری بین‌المللی
مطابق ماده ۱ قانون داوری تجاری بین‌المللی، داوری زمانی بین‌المللی تلقی می‌شود که حداقل یکی از شرایط زیر برقرار باشد:
- یکی از طرفین در زمان انعقاد قرارداد، اقامتگاه یا محل کسب‌وکار در کشوری غیر از کشور طرف دیگر داشته باشد؛
- محل اجرای بخش اصلی تعهدات یا محل داوری در خارج از کشور طرفین باشد؛
- موضوع اختلاف به بیش از یک کشور مرتبط باشد.
تفاوت‌های اصلی داوری داخلی و بین‌المللی
| موضوع | داوری داخلی | داوری بین‌المللی |
|---|---|---|
| مرجع قانونی | قانون آیین دادرسی مدنی | قانون داوری تجاری بین‌المللی ۱۳۷۶ |
| دامنه کاربرد | اختلافات میان اتباع ایرانی | اختلافات تجاری میان اشخاص از کشورهای مختلف |
| صلاحیت دادگاه ناظر | دادگاه عمومی محل صدور رأی | دادگاه تجدیدنظر مرکز استان یا دیوان داوری مشخص‌شده در توافق |
| مهلت اعتراض به رأی داور | ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی | ۳ ماه از تاریخ ابلاغ رأی |
| زبان داوری | فارسی (اصل بر زبان ملی) | زبان توافق‌شده بین طرفین |
| انتخاب داور | تابع مقررات محدود قانون آیین دادرسی مدنی | مبتنی بر اصل حاکمیت اراده و قواعد بین‌المللی |
| قابلیت اجرای رأی در خارج از کشور | معمولاً محدود به ایران | قابل شناسایی بر اساس کنوانسیون نیویورک ۱۹۵۸ |
| استناد به رویه بین‌المللی | بسیار محدود | گسترده و مبتنی بر اصول حقوق تجارت بین‌الملل |
آثار و اهمیت تمایز میان داوری داخلی و بین‌المللی
تشخیص نوع داوری از منظر حقوقی اهمیت زیادی دارد، زیرا:
- قانون حاکم و مرجع رسیدگی متفاوت است؛
- مهلت اعتراض، شکل ابلاغ و اجرای رأی تابع مقررات خاص خود است؛
- در داوری بین‌المللی امکان اجرای رأی در خارج از کشور وجود دارد، اما در داوری داخلی معمولاً چنین امکانی نیست؛
- در صورت اشتباه در تعیین نوع داوری، ممکن است رأی داور باطل یا غیرقابل اجرا شناخته شود.
نتیجه‌گیری
داوری داخلی و داوری بین‌المللی هر دو ابزار مؤثر حل اختلاف‌اند، اما با قواعد و آثار حقوقی متفاوت.
در داوری داخلی، رویکرد قانون‌گذار بیشتر بر نظم دادرسی و مداخله دادگاه‌ها متمرکز است؛
در حالی که در داوری بین‌المللی، محور اصلی استقلال اراده و بی‌طرفی است.
به همین دلیل، هنگام تنظیم شرط داوری در قراردادهای تجاری، لازم است نوع داوری به‌صورت صریح تعیین و با مشاوره حقوقی متخصص تنظیم شود تا از بروز اختلافات شکلی و اجرایی جلوگیری گردد.
خدمات مؤسسه حقوقی جاد
مؤسسه حقوقی جاد با بهره‌گیری از وکلای متخصص در حوزه داوری داخلی و بین‌المللی، آماده ارائه خدمات زیر است:
- مشاوره تخصصی در تنظیم شرط داوری در قراردادهای تجاری داخلی و خارجی
- نمایندگی طرفین در دعاوی داوری بین‌المللی
- پیگیری اجرای آرای داوری داخلی و خارجی در محاکم ایران
- تحلیل و مشاوره در خصوص ابطال آرای داوری
